Mauthausen-Gusen: atetik sartuko zarete eta tximiniatik atera beharko duzue

 ...fueron derrotados por el ejército franquista y se exiliaron por temor a la represión, y de todas las víctimas de la guerra civil el suyo fue el destino más trágico, cruel, humillante...sin armas, sin uniforme ni jerarquía militar, sin legalidad alguna que los amparara, muy a pesar no fueron considerados refugiados políticos ni prisioneros de guerra después...en los campos fueron apátridas porque Franco se negó a reconocerlos y se les impuso el triangulo azul reservado a los deportados, no el rojo que llevaron con orgullo prisioneros políticos de otras nacionalidades...son hombres que formaron parte de una cierta elite.... porque todos sabían escribir y leer y porque procedían de familias conocidas entre la militancia republicana de base (Mercedes Vilanova, 2014 Mauthausen despues)

Villabonako Udalak gaurko egunean, Aritza Kultur Elkarteak hala eskatuta Francoren alderdi politikoa izan zen (Falangea-JONS) sinbologia gordetzen zuten etxe atarietako plakak kendu ditu. Urrats inportantea da, memoria historikoaren alorrean. Aitortu behar dugu berandu ere badela. 79 urte beranduago kendu direlako, Francoren diktadurari gorazarre egiten dioten sinbolo horiek. 15 sinbolo identifikatu zituen Aritza Kultur Elkarteak 2015eko irailean aurkeztu genuen ikerketan. Gaur Francoren eragindako sufrikario guztiaren inpunitatea gure kaleetatik desagertu da.

Adolfo Lozano Olazabal Mauthausen-Guseneko kontzentrazio esparruan hilik suertatu zen 1941eko azaroaren 7an. Alberto Beafourt berriz, aske atera zen. Baina ez ziren villabonatar bakarrak izan gerra amaituta ihesari ekin eta atxilotuak izan zirenak. Adolfo Lozanoren inguruan sakon aztertzeko aukera izan badugu ere, honako lan honetan, kontzentrazio esparruak ezagutu zituzten beste villabonatar batzuk ekarri nahi ditugu lehen lerrora.

“Las mujeres nunca descubren nada; les falta, desde luego, el talento creador, reservado por Dios para inteligencias varoniles; nosotras no podemos hacer más que interpretar, mejor o peor, lo que los hombres nos dan hecho”. (Pilar Primo de Rivera, 1942)

 

Honela Villabonako Udalari aurkeztu dizkio gure elkarteak identifikatu dituen sinbolo guztiak. Osotara 15 etxe atarietan kokatuta daude. Eta Francoren diktadura aldi osoan gaur arte, ohikoa den bere alderdiaren, hots, Falangearen sinbologia agertzen da. Ikusi dugu, hainbat eta hainbat herritarrek sinbolo horiek euren kabuz kendu dituztela, horrek adierazten zuenaren jakitun.

Webgune hau martxan jarri genuenean bi helburu finkatu genituen. Bata, ezkutuko historia batzuk -pertsonetan oinarrituta- lehen lerrora ekartzea. Bigarrena, historiografia ofizialak ezkutatu eta kontatu ez duen hura, ezagutzeko bideak sortzen eta elikatzea. Kasu honetan, gerrate zibila (1936-1939) eta frankismoaren lehen aldian oinarrituta. Bada, esan genezake bi helburuak bermatzen ari garena. Berriki Bizkaian kokatua dagoen Zallako familia bat -Ariñotarrak- Castillo familiarekin harremanetan jarri da, euren aitona Tuterako kontzentrazio eremuan Aureliorekin batera egon zelako. Berriki eskuratu dugun argazki hau lekuko.

Pantaleon Leturia Arrasaten jaio zen 1897. urtean, tradizio sozialista zuen familia batean. Gasteizen burutu zuen zerbitzu militarra eta Afrikara soldadu gisara joatea egokitu (aukera zegoen soldaduska egitetik libratzeko, hori bai horretarako dirua behar zen eta hau ez zen hain justu kasua), han egin zituen hiru urte; bertan zen, Marokoko Armadak, Espainia bere mendean hartu zuenean, gertutik bizi behar izan zuelarik, 1921ko uztailaren 21ean, Annual bezala ezagutua izan zen bataila;

Esperientziak erakusten digu, amnesiaren erruz, historia behin eta berriro errepikatzen dela, amesgaizto baten moduan. Memoria onari esker, iraganaz ikas dezakegu; izan ere, iragana berreskuratzeak zerbaitetarako balio badu, oraina eraldatzeko da.E. Galeano.

Amasa-Villabonan arrastoak arakatzen
Franco Amasa-Villabonako seme kuttun

1949ko abuztuaren 29an Santiago Mutio (Francoren alde leial jardun zuen bai gerran eta baita ondorengo urteetan ere) alkate zela Franco seme kuttun izendatzea erabaki zuen Villabonako Udalbatzak.

Errepublikarren zerbitzu sekretuak antolatu zituen Ipar Euskal Herrian, Indalecio Prietoren zuzendaritzapean

Mi padre Anastasio Blanco Elola, no era irunés "de toda la vida", sino sólo desde que se casó con mi madre. Había nacido en Villabona, hijo de aquel ferroviario de Oropesa que nunca conocí y de una Elola, pariente pobre de aquel Elola que luego, con Franco fue ministro de Deportes.1